Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci

Zaburzenia integracji sensorycznej to temat, który w ostatnich latach zyskał ogromne zainteresowanie wśród rodziców, pedagogów i specjalistów. Wynika to z coraz lepszego zrozumienia, jak istotną rolę odgrywają procesy sensoryczne w rozwoju dziecka. Prawidłowe przetwarzanie bodźców zmysłowych pozwala maluchom poznawać świat, uczyć się i budować relacje z innymi. Gdy jednak mechanizmy te nie funkcjonują prawidłowo, pojawiają się trudności w codziennym funkcjonowaniu – od problemów z koncentracją, po wycofanie społeczne.

Trudności z przetwarzaniem bodźców dotykowych

Jednym z najczęstszych i najbardziej zauważalnych objawów jest nieprawidłowa reakcja na bodźce dotykowe. Dziecko może odczuwać intensywny dyskomfort w sytuacjach, które dla większości rówieśników są neutralne lub wręcz przyjemne. Dotyczy to m.in. noszenia ubrań z metkami, kontaktu z określonymi fakturami materiałów, czy zwykłego przytulenia. Maluch może gwałtownie odsuwać się od rodzica, reagować płaczem, a nawet agresją, gdy zostanie niespodziewanie dotknięty.

Z drugiej strony istnieje także zjawisko poszukiwania stymulacji dotykowej. Niektóre dzieci kompulsywnie dotykają różnych powierzchni, bawią się intensywnie piaskiem, plasteliną, wodą czy błotem, ponieważ w ten sposób starają się zaspokoić swoje sensoryczne potrzeby. W praktyce oznacza to, że układ nerwowy nie przetwarza bodźców w sposób prawidłowy – są one odbierane jako zbyt silne albo zbyt słabe, co prowadzi do nadmiernych lub niewystarczających reakcji.

Trudności w tej sferze mają wpływ nie tylko na komfort dziecka, ale również na jego codzienne funkcjonowanie. Problemy z ubieraniem się, jedzeniem posiłków o określonej konsystencji czy uczestnictwem w zabawach grupowych mogą prowadzić do frustracji, wycofania społecznego, a nawet do problemów edukacyjnych. Dlatego objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci w obszarze dotyku należy traktować jako istotny sygnał ostrzegawczy.

Nadwrażliwość na dźwięki i hałas

Drugim, niezwykle częstym obszarem trudności jest nadmierna lub niewystarczająca reakcja na bodźce słuchowe. Dziecko z nadwrażliwością może odczuwać dyskomfort, a nawet ból w sytuacjach, które dla innych są codziennością. Zwykłe odgłosy kuchenne, głośniejsze rozmowy w klasie czy hałas uliczny mogą powodować silny stres i wywoływać reakcje obronne. Maluch może zakrywać uszy, uciekać z pomieszczenia, a nawet reagować krzykiem.

Warto zauważyć, że nadwrażliwość słuchowa często prowadzi do trudności w nauce i funkcjonowaniu społecznym. Dziecko w klasie szkolnej może mieć problem z koncentracją, ponieważ odgłosy przesuwania krzeseł czy rozmowy kolegów stają się dla niego barierą uniemożliwiającą skupienie uwagi.

Objawy te mogą przyjmować także postać przeciwstawną – niektóre dzieci zdają się ignorować bodźce dźwiękowe, nie reagując nawet na głośne dźwięki. To tzw. podwrażliwość, w której organizm domaga się silniejszych impulsów, aby w ogóle je zarejestrować.

Typowe sygnały nadwrażliwości słuchowej:

• zakrywanie uszu w głośnych miejscach,

• unikanie zabaw grupowych z dużą ilością hałasu,

• lęk przed urządzeniami domowymi (odkurzacz, suszarka, blender),

• problemy z koncentracją w klasie szkolnej,

• trudności w rozumieniu mowy w hałaśliwym otoczeniu.

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w obszarze słuchu wpływają nie tylko na samopoczucie, ale i na rozwój komunikacyjny, emocjonalny i edukacyjny. Niewłaściwe przetwarzanie dźwięków sprawia, że świat staje się miejscem trudnym do zniesienia lub – w przypadku podwrażliwości – zbyt mało angażującym, co wymaga specjalistycznego wsparcia i dostosowania otoczenia do potrzeb dziecka.

Problemy z koordynacją ruchową

Kolejnym istotnym objawem, który może wskazywać na zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci, są trudności w obszarze koordynacji ruchowej. Dzieci zmagające się z tym problemem często mają kłopot z wykonywaniem czynności, które wymagają precyzji i synchronizacji ruchów. Może to obejmować zarówno proste aktywności codzienne, takie jak zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł czy używanie sztućców, jak i bardziej złożone zadania związane z aktywnością fizyczną.

Brak prawidłowej integracji bodźców wzrokowych, dotykowych i proprioceptywnych (czucia głębokiego) skutkuje tym, że dziecko może poruszać się w sposób niezdarny, często potykać, upadać czy wpadać na przedmioty. Z zewnątrz wygląda to na brak uwagi lub niezdarność, lecz w rzeczywistości wynika z trudności w przetwarzaniu sygnałów zmysłowych.

Problemy w zakresie koordynacji ruchowej wpływają również na uczestnictwo dziecka w zabawach i zajęciach sportowych. Maluchy z SI dysfunkcjami mogą unikać gier zespołowych, ponieważ nie nadążają za rówieśnikami, a niepowodzenia powodują dodatkowe napięcie emocjonalne. Często prowadzi to do zaniżonej samooceny i izolacji społecznej.

W praktyce oznacza to, że dziecko:

• ma trudności z utrzymaniem równowagi,

• unika aktywności ruchowych wymagających precyzji,

• ma problemy z nauką jazdy na rowerze, hulajnodze czy rolkach,

• wykonuje ruchy chaotyczne i pozbawione płynności,

• męczy się szybciej niż rówieśnicy przy wysiłku fizycznym.

Te sygnały powinny zwrócić szczególną uwagę rodziców i nauczycieli, ponieważ mogą wpływać nie tylko na rozwój motoryczny, ale również na cały proces edukacyjny i społeczny dziecka.

Zaburzenia w obszarze koncentracji i emocji

Jednym z najbardziej znaczących aspektów zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci są trudności związane z regulacją uwagi, koncentracji i emocji. Dziecko, które nie potrafi prawidłowo filtrować bodźców z otoczenia, doświadcza nadmiernego przeciążenia informacyjnego. Zamiast skupiać się na jednym zadaniu, reaguje na każdy bodziec – szelest kartki, rozmowy w tle, światło lampy czy zapach jedzenia.

Tego rodzaju nadwrażliwość sensoryczna prowadzi do szybkiego wyczerpania zasobów uwagi. Dziecko może być niespokojne, rozdrażnione, a niekiedy reagować wybuchami złości lub przeciwnie – zamykać się w sobie. Brak kontroli emocjonalnej to konsekwencja trudności w adaptacji do napływających bodźców. W rezultacie maluch nie potrafi efektywnie funkcjonować w grupie rówieśniczej ani w środowisku szkolnym.

Konsekwencje tego typu zaburzeń obejmują:

• kłopoty z utrzymaniem uwagi na zadaniu przez dłuższy czas,

• trudności w zapamiętywaniu i organizacji pracy,

• impulsywność i gwałtowne reakcje emocjonalne,

• unikanie sytuacji wymagających skupienia,

• problemy w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi.

Dzieci dotknięte tym problemem bywają błędnie postrzegane jako niegrzeczne, leniwe lub nieposłuszne. Tymczasem ich zachowanie to wynik realnych trudności w przetwarzaniu bodźców. Odpowiednie wsparcie terapeutyczne oraz edukacyjne pozwala na poprawę zdolności koncentracji i lepszą regulację emocji, co znacząco podnosi jakość życia dziecka i całej jego rodziny.

Dodatkowe informacje: integracja sensoryczna Szczecin.